Kompresör Arızaları
Bir soğutma sisteminin kalbi konumdaki kompresör, çoğunlukla sistemle ilgili başka bir aksaklıktan dolayı arızalanır. İstatiksel olarak bir kompresörün imalat hatalarından dolayı arızalanma oranı verememekte beraber, ihmal edilecek kadar az olduğunu kabul etmek gerekir.
Kompresörün arızalanma sebebini gidermede yapılan kompresör değiştirme işleminin kısa süreli çözüm olduğu ortadadır.
Başlıca Kompresör Arıza Sebepleri
1)Yüksek kondenser basıncı
2)Yüksek sıcaklıkta ki akışkanın kompresöre girmesi
3)Yağsız kalması
4)Elektrik problemi
5)Likit haldeki akışkanın kompresöre girmesi
6)Diğer sebepler
1.YÜKSEK KONDENSER BASINCI
Bazı sistemlerde, yüksek basınç koruma elemanının bulunmadığı ya da arızalanmış olduğu düşünülürse, kompresörün aşırı yükten dolayı ısısının artması neticesinde;
– Emme ve basma valflerin bulunduğu bölgedeki yağın yanarak kirlilik oluşturması,
– Bu kir sebebi ile gaz halindeki soğutucu akışkanın yüksek basınç hattından alçak basınç hattına doğru kaçarak dönüş basıncının yükselmesi,
– Elektrik motorlarının aşırı amper çekme sebebi ile arızalanması,
– Hermetik kompresörlerde yüksek basınç emniyet ventilinin açılmasıyla sıcak gazın kartere boşalarak (bu kompresörün tamamını etkiler anlamına gelir) kompresör hararetini maksimum derecelere ulaşması görülür.
Kondenser basıncın aşırı yükselme sebepleri;
a) Olması gerekenden fazla akışkan miktarının şarj edilmesi; bu aynı zamanda başka arızalara da sebebiyet verir.
b)Kirli kondenser; bilindiği gibi kondenser grubu dış ortamda bulunur. Bu sebeple toz, is ve nem gibi birçok sebepten dolayı lamel araları zamanla dolar. Dolayısıyla yüksek basınç altında ve yüksek ısıda olan gaz halindeki akışkanın, aynı basınç altında, ısısının alınarak sıvı hale gelmesi için gerekli hava miktarı kondenserden geçemez. Üstelik lamellerin hava ile teması mümkün olmadığından ( üzerindeki pislikler izole görevini almıştır ) ısı transferin de zayıflamış olur. İleride kompresörün arızalanıp hemen hemen en pahalı sorunu ortaya çıkmaması için klima veya soğutma sistemi kullanıcıları yaz mevsimi başlangıcında olmak üzere senede en az bir defa sistem bakımı nı ve dolayısıyla da bu işlemin içinde kondenser temizliğini yaptırması gerekmektedir.
c)Kondenser fan motor arızası, Kondenserden yeterli miktarda havanın geçmesine sebep olur.
d)Yanlış seçilen montaj yeri, Kondenser grubu rahatça hava alıp ısısını verebileceği açık alanlara monte edilmelidir.
e)Sistemde soğutucu akışkan dışında hava bulunması, havanın sıvı hale getirilememesi sebebi ile sistemin her yerinde gaz halinde olması ve soğutucu akışkanın sıvı hale gelecek yeterli yer bulamaması, yoğunluğu az olan hava ve gaz halinde soğutucu akışkanın ısı transfer özelliğinin çok az olması sebebi ile sistemde daima yüksek basınç olacaktır. Ayrıca hava demek ne demektir; Sistemdeki nem, genleşme elemanı ve drayer de tıkanıklıklar meydana getirir.
f)Kaynak tortusu (bakır oksit),şantiye esnasında tesisat içine girebilecek kum, çakıl ve benzeri gibi pisliklerin bulunması veya uzun süreli açık hava ile temas halinde olan tesisatın okside olması, rutubetlenme sonucu meydana gelen tıkanıklıklar.
2. DÖNÜŞ HATTINDAN KOMPRESÖRE SICAK AKIŞKAN GİRİŞİ
Soğutma sistemlerinde kullanılan kompresörler 365 gün 24 saat çalışma esasına göre üretilirler. Bu ancak sağlıklı çalışan bir sistem ile birlikte gerçekleşebilir. Kompresörün soğumasını sağlayan dönüş hattından gelen düşük ısıdaki akışkandır. Sıcak giren akışkan kompresöründe aşırı ısınmasına neden olacaktır.
Dönüş hattından gelen akışkanın ısınma sebepleri;
a)Kompresör valflerin geri kaçırması,
b)Evaparatör mahallinde hesaplanmış olandan daha fazla ısı yükü olması,
c)Superheat (evaparatör girişindeki akışkanın ısısı ile kompresör girişindeki akışkanın ısısı arasındaki fark) hesabının yanlış yapılması ya da dönüş hattının, split klima sistemlerinin çoğunda her iki hattın da izole edilmemiş olması (özellikle uzun hatlarda).
d)Yeterli akışkanın bulunmaması,
e)Yap separatörü arızası; Yağ separatöründeki şamandıra arızasında, karter bağlantısının kartere yüksek basınç hattından sıcak ve basınçlı akışkanı kaçırması,
f)Kondenser basıncının yüksek olması
3.KOMPRESÖRE SIVI AKIŞKAN GİRİŞİ
Kompresöre giren sıvı akışkan yağın ısısını düşürerek viskozitesini etkiler ve kompresörün kısa zaman aşınmasına sebep olur. Sıvı giren akışkan miktarının fazla olması, yağın köpürerek hacminin artmasına, kompresörün emiş ağzına kadar yükselerek silindire sıvı akışkan ve yağın girmesine yol açar. Bunun sonucunda sıvıların sıkışma özelliğinin olmamasından dolayı kompresöre de mekanik arıza meydana gelir.
Kompresöre sıvı akışkan giriş sebepleri;
a)Sistemde gereken fazla akışkanın olması
b)Kirli evaparatör
c)Çalışmayan evaparatör fanı
d)Subcooling (kondenser girişi ile genleşme elemanı girişindeki sıcaklık farkı ) miktarının fazla olması;
– Subcooling hesabının yanlış yapılmasının sebebi ile büyük kondenser veya yüksek debili kondenser fanı seçimi
– Kondenser fanının kontrol eden elektronik veya mekanik basınç prosestatının arızalanmış ya da yanlış ayarlanmış olması
– Aşırı akışkan miktarı
Yukarıda belirtilen sebeplerden dolayı subcooling miktarı olması gerekenden fazla değerlere ulaşır. Bu değerin fazla olması, kondenser basıncının düşmesine, dolayısıyla evaparatör ve dönüş hattı basıncı anlamına gelir. Ancak evaparatör basıncının düşmesinin asıl sebebi, evaparatöre giren sıvı akışkanın sıcaklığı arasındaki farkın artmış olmasından kaynaklanır. Bu farkın artması, mahalden çok hızlı ısı transferini gerektirir. Mevcut evaparatör ve fanı bunu karşılayamayacağından, buzlanma meydana gelerek, fanların sağladığı havanın lamel aralarından geçişi imkânsızlaşır. Böylece buharlaşamayan akışkan kompresöre düşük basınçlı sıvı olarak girer.
4.KOMPRESÖRÜN YAĞSIZ KALMASI
Kompresörün yağsız kaldığı anda mekanik arızaya uğrayacağı aşikârdır.
Sebepleri;
a)Yağ ayırıcısının bulunmaması ya da arızalanmış olması; özellikle sıfırın altındaki soğutma değerlerinde dönüş hattı basıncının yağı süpürme görevini yeterli oranda yerine getiremeyecek kadar az olması ve soğuk evaparatördeki yağın akma özelliğini (viskozite) çok azalması sebebi ile sistemde yağ ayırıcısı (seperatör) bulundurma zorunluluğu vardır.
b)Yarı hermetik kompresörlerde yağ pompasının verimsiz çalışması
c)Sistemde kaçak olması; Kaçak halinde akışkan ile birlikte yağda eksilecektir. Özellikle açık tip kasnaklı kompresörlerde krank milinin gövdeden çıktığı bölgede bulunan körük ya da keçenin zamanla zaman la aşınarak akışkan ve yağı kaçırması sık rastlanan bir durumdur. Çoğunlukla sistem bakımının düzenli olarak yapılmaması, zamanla kompresör üzerine düşen yük miktarı arttırır. Aşırı yük aşınmaya neden olur. Çok sıkı kayış ayarı da krank yataklarını zorlayarak aşınmasına yol açar. Yataklarda meydana gelen bu aşınma kısa zamanda krank milinin körük ya da keçeyi bozarak yağ ve akışkanların eksilmesine sebep olur.
d)Subcooling değerinin yüksek olması evaparatör basıncını düşüreceğinden yağın süpürülerek kompresöre geri dönmesini engeller.
e)Kondenser grubu ile evaparatör grubu arasına çekilen tesisatta uygulama hatalarının olması, yağ ceplerinin yapılmaması ya da yapıldıktan sonra sisteme yağ ilave edilmemesi.
5.ELEKTRİK PROBLEMLERİ
a)Düşük voltaj, elektrik motorunun aşırı akım çekerek ısınmasına sebep olur.
b)Yüksek voltaj, genellikle kontaktörlerin yapışmasına ya da yanıp kopmasına neden olur.
c)İnce besleme kablosu ya da gevşek bağlantılar yeterli akımın çekilememesine ve ısınmaya hatta yangın tehlikesine yol açar.
d)Trifaze motorlarda faz koruma rölesinin bulunmaması faz değişikliği halinde vidalı ve rotary kompresörlerde mekanik arızalara yol açar. Fazın birinin eksilmesi tüm elektrik motorlarının arıza yapma sebebidir.
e)Start kondansatörü arızası
f)Daimi devre kondansatörü arızası
6.DİĞER SEBEPLER
a)Özellikle büyük sistemlerde gerekli yerlere titreşim borusunun konulmaması kompresör üzerindeki vibrasyonu arttırır.
b)Yine büyük sistemlerde ilk kalkış anında gerekli olan, yüksek basınç hattından alçak basınç hattına çekilen, by-pass hattındaki selenoid valfin ya da ona kumanda eden elemanların arızalanarak, bu hattan akışkan geçişini sağlayamaması.